Οι περισσότερες ψυχολογικές δυσκολίες της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία κάποιας μορφής.

Η ηλικία του θεραπευόμενου καθώς και οι ψυχολογικές και αναπτυξιακές του ανάγκες και δυνατότητες λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν στην εφαρμογή της θεραπευτικής μεθόδου και τεχνικής. Οι αντιληπτικές, εκφραστικές και επικοινωνιακές ικανότητες που έχει ένα παιδί του δημοτικού σχολείου διαφέρουν σημαντικά από εκείνες ενός εφήβου. Έτσι, η ψυχοθεραπεία τους μπορεί να διαφέρει αρκετά ως προς τον τρόπο ή τα εκφραστικά μέσα.

Α. Ψυχοθεραπεία παιδιών

Κατά την παιδική ηλικία, η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό το παιχνίδι, τη ζωγραφική, το παίξιμο ρόλων και διάφορα άλλα μέσα για να επιτευχθεί η απαραίτητη συναισθηματική επικοινωνία του παιδιού με το θεραπεύτη. Η εγκατάσταση αυτής της διαπροσωπικής σχέσης είναι βασική τόσο για την ανάδυση του ενδοψυχικού υλικού, όσο και την επεξεργασία του.

Β. Ψυχοθεραπεία εφήβων

Οι έφηβοι αρέσκονται, δύνανται και χρειάζονται να κάνουν ψυχοθεραπεία πολύ περισσότερο από τα παιδιά, διότι: α) βρίσκονται εκ των πραγμάτων μέσα σε μία δίνη συναισθημάτων, αφηρημένων και μεταφορικών σκέψεων και σωματικών/βιολογικών αναγκών που όλα μαζί, σε συνδυασμό, δημιουργούν την ίδια την εφηβεία, β) θέλουν, συνήθως, να μιλούν για όσα τους συμβαίνουν και τους απασχολούν, σε έναν κατάλληλο πάντα ακροατή και γ) η επικοινωνία τους με κάποιον ενήλικο, εκτός των γονέων τους, τους επιβεβαιώνει πως γίνονται αποδεκτοί στον κόσμο των ενηλίκων ως ισότιμα μέλη με δικαιώματα.

Η ψυχοθεραπεία, για να είναι αποτελεσματική, διέπεται από αρχές και κανόνες που περιλαμβάνονται στο «Θεραπευτικό συμβόλαιο».